Boks: 4 Büyük Kuruluş, Kemerler, "Undisputed" Şampiyonlar ve Muhammed Ali
Bu yazı, WBA, WBC, IBF ve WBO'nun neden var olduğunu; tek bir federasyon kurulmasının neden zor olduğunu; her kuruluşun kemer tasarım özelliklerini; erkeklerde 4-kemer ve 3-kemer dönemlerinde "undisputed" olmuş boksörleri ve Muhammed Ali'nin en unutulmaz maçlarını açıklar.
4 Büyük Kuruluş Neden Var?
Boks dünyasında bugün “dört büyük” olarak anılan kuruluşlar şunlardır:
- WBA (World Boxing Association) – 1921 (NBA olarak kuruldu)
- WBC (World Boxing Council) – 1963
- IBF (International Boxing Federation) – 1983
- WBO (World Boxing Organization) – 1988
Bu dört kuruluşun var olmasının temel sebepleri tarihsel ayrılıklar, siyasi/coğrafi etkiler, çıkar çatışmaları ve promotör/organizasyon rekabetidir. Yeni federasyonlar farklı sıralama sistemleri ve daha fazla unvan maçı sunarak promosyonlara ve boksörlere daha fazla gelir fırsatı sağladı.
Neden Tek Bir Boks Federasyonu Kurulamıyor?
- Ekonomik Çıkarlar: Her kuruluşun televizyon anlaşmaları, lisans ücretleri ve sponsor gelirleri var; birleşme gelirleri paylaşmayı gerektirir.
- Siyasi Çekişmeler: Kuruluşların bölgesel kökenleri (ABD, Meksika, Avrupa vb.) birleşmeyi zorlaştırır.
- Boksun Doğası: Boks lig sistemi yerine bağımsız promosyonlarla yürür; tek federasyon işleyişine uygun değildir.
- Promotörlerin Rolü: Promotörler federasyonlar arası pazarlık gücünü korumak ister; tek çatı gücü azaltır.
4 Kuruluşun Kısa Farkları
- WBA: En eski; bazen birden fazla unvan (Super, Regular, Interim) verme eğilimiyle eleştirilir.
- WBC: 1963'te kuruldu; yeşil kemeriyle ikonik; sağlık/kurallar konusunda etkili oldu.
- IBF: 1983'te kuruldu; daha katı kuralları ve ciddi imajıyla bilinir.
- WBO: 1988'de kuruldu; başlangıçta daha az ciddiye alındı ama 2000'lerden sonra prestij kazandı.
4 Büyük Kuruluşun Kemer Tasarımları
Aşağıda her kuruluşun kemerlerinin tipik tasarım özellikleri özetlenmiştir. Görseller yerine placeholder ALT metin kullandım; Blogger'a yükleyeceğiniz gerçek fotoğrafları bu alanlara yerleştirebilirsiniz.
Altın plaka, "World Champion" yazısı ve yan plakalar genellikle bayrak/simge işlenmiştir. Klasik, tarihi bir görünüme sahiptir.
Büyük altın plaka, dünya haritası ve WBC logosu; yan plakalar tarihî şampiyon portreleri içerir. En ikonik kemerlerden biridir.
Sade ve ağır görünümlü altın plaka; yan plakalar bayrak alanlarına sahiptir. Disiplinli/sert bir imajı vardır.
Oval plaka, detaylı kabartmalar ve modern bir tasarım. 2000'lerden sonra prestij kazandı.
Erkeklerde 4 Kemer Döneminde (WBA, WBC, IBF, WBO) Undisputed Şampiyonlar
Not: Resmî "4 kemer dönemi" genelde 2007 sonrası kabul edilir.
| Yıl | Sıklet | Boksör | Son Rakip / Notlar |
|---|---|---|---|
| 2017 | Hafif Orta (140 lbs) | Terence Crawford | Julius Indongo — 4 kemeri birleştiren ilk erkek boksör. |
| 2021 | Hafif Orta (140 lbs) | Josh Taylor | José Ramirez — İskoçyalı boksör, 4 kemeri topladı. |
| 2021 | Süper Orta (168 lbs) | Canelo Álvarez | Caleb Plant — Meksikalı süperstar, 4 kemerle undisputed oldu. |
| 2022 | Hafif (135 lbs) | Devin Haney | George Kambosos Jr. — 135 lbs'de 4 kemeri topladı. |
| 2022 | Hafif Orta / Junior Middle (154 lbs) | Jermell Charlo | Brian Castaño — Charlo tüm kemerleri topladı. |
| 2023 | Tüy (126 lbs) | Naoya Inoue | Marlon Tapales — Japon yıldız, farklı sıkletlerde dominance gösterdi. |
3 Kemer Döneminde (WBA, WBC, IBF) Undisputed Şampiyonlar (Tarihten Örnekler)
| Yıl | Sıklet | Boksör | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1983 | Orta (160 lbs) | Marvin Hagler | İlk 3-kemer dönemi undisputed şampiyonlardan. |
| 1988 | Ağır | Mike Tyson | Trevor Berbick, James Smith, Tony Tucker'ı yenerek 3 kemeri topladı. En genç undisputed ağır sıklet (20 yaş). |
| 1990 | Ağır | Evander Holyfield | Mike Tyson sonrası dönemde undisputed oldu. |
| 1991 | Ağır | Riddick Bowe | Holyfield'i yenerek tüm kemerleri topladı. |
| 1999 | Ağır | Lennox Lewis | 1999'da 3 kemeri topladı; son dönemin undisputed ağır sıkletlerinden. |
| 2001 | Orta (160 lbs) | Bernard Hopkins | Felix Trinidad'ı yenerek 3 kemeri topladı. (Daha sonra WBO'yu da kazandı.) |
Muhammed Ali: Neden Modern Undisputed Listelerinde Yer Almaz?
Muhammed Ali, kendi döneminde WBA ve WBC kemerlerini birleştirmiş ve o dönemin tartışmasız şampiyonu olarak kabul edilmiştir. Modern "undisputed" (3 veya 4 kemer) kavramı sonradan ortaya çıkmıştır; IBF ve WBO Ali'nin aktif olduğu dönemde yoktu. Bu yüzden Ali modern 4-kemer listelerinde yer almasa da tarihin tartışmasız en iyi boksörü ayrıca tarihin en iyi sporcularından biridir.
Ali'nin En Unutulmaz 3 Maçı
-
Ali vs. Sonny Liston (25 Şubat 1964)
Ali (o zaman Cassius Clay) 22 yaşında Liston'u mağlup ederek dünyayı salladı. 6. rauntta Liston ringe çıkmayı reddetti.
-
Ali vs. George Foreman (30 Ekim 1974 — "Rumble in the Jungle")
Kinşasa, Zaire'de gerçekleşen maçta Ali "Rope-a-Dope" taktiği ile Foreman'ı 8. rauntta nakavt etti. Büyük bir geri dönüş ve taktik zaferi.
-
Ali vs. Joe Frazier III (1 Ekim 1975 — "Thrilla in Manila")
Manila'da geçen efsanevi maç, 14 raunt süren amansız bir mücadeleydi. Frazier'ın antrenörü 15. rauntta sporcusunu maça sokmama kararı aldı ve Ali maçı kazandı.
